มะตูม มะปิน กระทันตาเถร ไม้มงคล ผลกินได้ ใบศักดิ์สิทธิ์
มะตูม เป็นไม้ผลที่รู้จักกันมานานแถบตอนใต้ของอินเดีย พม่า ลาว จีน และไทย เราก็รู้จักใช้ประโยชน์จากมะตูมในหลายๆ ด้าน มะตูมเป็นไม้ผลยืนต้นขนาดกลางจนถึงขนาดใหญ่สองสามคนโอบก็เคยพบ
เปลือกลำต้นเรียบ หรืออาจแตกสะเก็ดเล็กน้อย สีเทาอมน้ำตาล ออกดอกปีละครั้งช่วงปลายฤดูแล้ง ประมาณ พฤษภาคม-มิถุนายน ดอกเป็นช่อเล็กๆ สีขาว กลิ่นหอมแรงไปไกล ลักษณะดอกจะเป็นดอกแบบสมบูรณ์เพศ มีทั้งเกสรตัวผู้ และเกสรตัวเมียในดอกเดียวกัน แต่ละดอกประกอบด้วยกลีบสีขาว 5 กลีบ ผลมะตูมมีทั้งกลมๆ และแบบทรงรีๆ รูปไข่ ดิบสีเขียว เมื่อสุกจะกลายเป็นสีเหลืองเข้ม หอมหวนยวนใจมาก
ผลดิบห่ามๆ เนื้อยังแข็งนิยมเอามาฝานเป็นแว่นๆ เชื่อมน้ำตาล เป็นขนมของหวานที่มีมาแต่โบร่ำโบราณของไทยเรา ย่านที่ทำมะตูมเชื่อมขายกันมาจากรุ่นสู่รุ่นคือ แถวตรอกมะตูม ซอยอรุณอมรินทร์ 23 บ้านช่างหล่อ เยื้องๆ ประตูโรงพยาบาลศิริราช แถบนี้มีขนมไทยๆ อร่อยมากมายหลายเจ้าครับ แนะนำซะเลย
ใบมะตูมมีลักษณะเป็นใบประกอบแบบสามแฉก มองดีๆ คล้ายๆ ตรีศูล อาวุธแห่งพระศิวะเทพ ในศาสนาฮินดู และพราหมณ์ จึงถือว่าเป็นของศักดิ์สิทธิ์ ใช้ในพิธีกรรมมงคล ครอบครู ปัดเสนียดจัญไร ขับไล่ภูตผีปีศาจ และสิ่งที่ไม่เป็นมงคลออกไปไกลๆ ส่วนไทยเราก็มีใช้ในงานพิธีมงคลสมรสพระราชทาน หรือผู้ที่ได้รับทุนหลวง หรือเอกอัครราชทูต เวลาจะกราบถวายบังคมลาไปปฏิบัติงานราชการต่างบ้านต่างเมือง ในหลวงก็จะพระราชทานใบมะตูมให้ทัดหูเพื่อเป็นสิริมงคล เป็นขวัญและกำลังใจที่เยี่ยมมาก
ตามวัดวาอารามสมัยก่อนก็นิยมปลูกมะตูมไว้เพื่อใช้ทำเป็นน้ำปานะ น้ำอัชบาล สำหรับพระภิกษุสงฆ์ สามเณร เถร ชี ฯลฯ ผู้ปฏิบัติธรรมจำศีลภาวนา เป็นกุศโลบายที่เจ๋งมาก เพราะน้ำมะตูมมีสรรพคุณขับลม เป็นยาระบายอ่อนๆ มีฤทธิ์ช่วยคลายความกำหนัดด้วย นับว่าเป็นภูมิปัญญาที่ลึกซึ้งมากของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าท่านทรงเลือกมะตูมไว้เป็นหนึ่งในผลไม้ที่ใช้ทำน้ำปานะสำหรับพุทธสาวกของท่าน โดยทั่วไปที่พบเห็นในบ้านเรา
มะตูม มีอยู่ 3 ชนิดพันธุ์ คือ
มะตูมไข่ นิยมปลูกมากกว่าชนิดอื่น ผลเล็ก รีๆ เนื้อเยอะ ออกผลดกดีกว่าชนิดอื่น
มะตูมนิ่ม เปลือกจะนิ่ม ใช้มือกดบีบเบาๆ เปลือกผลก็ยุบตัวลงได้สมชื่อ ชนิดนี้มักจะใช้ทำยาสมุนไพร
มะตูมธรรมดา ปกติทั่วไป ผลโตกว่ากำปั้น พบได้ทั่วไปทุกภาคของไทย โดยเฉพาะเหนือและอีสาน
น้ำมะตูมนั้นมีรสอร่อย สรรพคุณหลากหลาย มีงานวิจัยว่าสามารถช่วยกำจัดสารตกค้างพวกโลหะหนักในร่างกายได้ดีมาก ในมะตูมอ่อนๆ ยังประกอบด้วยเยื่อเมือก Mucilage มี Pectin และ Tannin ไว้ช่วยเคลือบลำไส้ และกระเพาะอาหาร สตรีมีครรภ์ดื่มน้ำมะตูมประจำเชื่อกันว่าจะช่วยให้เด็กคลอดง่าย เปลือกผลแก่รสฝาด ช่วยขับลม บำรุงธาตุ ทำให้เจริญอาหาร ในตำรายาไทยก็ใช้ในพิกัด “ตรีผลสมุฏฐาน” ได้แก่ ผลยอ ผลมะตูม ผลผักชีลา ช่วยขับลม แก้ไตพิการ
นอกจากนี้ ยอดอ่อน ใบอ่อน ยังรับประทานเป็นผักได้อีก สารพัดประโยชน์ น่าปลูกไว้ดูเล่นสักต้นจริงๆ ครับ แต่หาที่เหมาะๆ ละกัน เดี๋ยวผลสุกจะร่วงลงหลังคา จะหาว่าหล่อไม่เตือนไม่ได้นะครับ
ที่มา : technologychaoban