เคล็ดลับ ปลูกทุกอย่างในหลุมเดียว เก็บเกี่ยวผลได้ทั้งปี
ในช่วงนี้หลายคนเริ่มให้ความสนใจในเรื่องของการปลูกต้นไม้ รวมไปถึงการทำการเกษตรมากขึ้น หลายคนอาจวางแผนกลับไปทำอาชีพเกษตรกรเป็นอาชีพหลัก แต่หายังไม่รู้ว่าจะเริ่มจากตรงไหนดี จะปลูกอะไรดีเพื่อให้สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตให้กับครอบครัวได้ตลอดทั้งปีวันนี้เราก็มีวิธีในการทำหลุมพอเพียงที่ถือได้ว่าเป็นแนวคิดในการปลูกพืชแบบผสมผสานอีกแบบมาฝากกัน
โดยหลุมพอเพียงเป็นการสร้างแนวคิดที่จะสามารถปลูกต้นไม้ได้หลากหลายชนิดให้รวมอยู่ด้วยกัน ให้ต้นไม้ที่เราได้ปลูกนั้นมีส่วนช่วยหนุนซึ่งกันและกัน สามารถเป็นที่พักพิงของต้นไม้ และอาศัยข้อดีของกันและกัน
การปลูกพืชหลายอย่างในหลุมเดียวที่ว่านี้ ไม่จำเป็นจะต้องเป็นหลุมลึกๆ แต่เป็นการปลูกพืชเป็นกลุ่ม ขนาดที่น่าลองทำคือ ขนาดเส้นผ่ านศูนย์กลาง 1 เมตร แต่สำหรับคนที่มีพื้นที่ว่างเพื่อเตรียมปลูกพืช อาจจะทำหลายๆหลุม ขนาดที่กำลังพอแรง คือขนาด กว้าง 80 – 100 เซนติเมตร จะทำวงกลมหรือสี่เหลี่ยมก็ได้ ระยะห่ างระหว่างหลุม 4 x4 เมตร ถ้ามีพื้นที่ 1 ไร่ จะได้ 100 หลุม หรือถ้าไม่มีที่เป็นผืนก็สร้างหลุมไว้ตามหัวไร่ปลายนา มุมบ้ าน หลังครัว ขอบบ่อน้ำ ริมทางเดิน ได้หมด
หลุมพอเพียง เป็นวิธีบริหารจัด การสิ่งที่อยู่ในหลุม เริ่มจากเตรียมพื้นที่ตามขนาดที่กำหนด แล้วก็ปลูกหญ้าแฝกเป็นรูปวงกลมหรือเป็นล็อกสี่เหลี่ยม จากนั้นปลูกไม้ในหลุมนี้ ลงได้ถึง 4 – 5 ประเภทในหลุมเดียว เพื่อลดภาระการรดน้ำ ปลูกซ้ำ และเกื้อต่อการจัด การศัตรูพืชเพราะให้ทุกอย่างเกื้อกูลกันเอง
หลักในการเลือกต้นไม้ในหลุมแบ่งเป็น 5 ประเภท
1 ไม้พี่เลี้ยง เป็นไม้ที่ให้ร่มเงา เก็บน้ำ เก็บความชื้นโดยเฉพาะช่วงร้อนหรือหน้าแล้ง เช่น กล้วยน้ำว้า กล้วยหอม ควรปลูกทางทิศตะวันตก เพราะช่วยบังแสงช่วงบ่ายที่อากาศร้อนจัด เป็นพี่เลี้ยงให้พืชที่ไม่ชอบแดดจัดมาก ได้กล้วยเครือแรกเมื่อปลูก 1 ปี ก็ตัดทิ้ง ปล่อยหน่อใหม่ให้ทำงาน
2 ไม้ฉลาด เป็นไม้ข้ามปี ที่สามารถเอาตัวรอดได้ดี เก็บผลได้นานพอสมควร เช่น ชะอม ผักหวาน มะละกอ ผักติ้ว ผักเม็ก เริ่มเก็บกินได้ตั้งแต่ 1 เดือนไปเรื่อยๆ
3 ไม้ปัญญาอ่อน หรือ ไม้รายวัน เป็นไม้ล้มลุกปลูกง่าย ล้มง่าย ต้องคอยปลูกใหม่ ดูแลรดน้ำทุกวัน แต่เก็บผลได้เร็ว ได้ทุกวัน เช่น พริก มะเขือ กะเพรา โหระพา ตะไคร้ ข่า ฟักทอง แตงไท ย แตงกวา ผักบุ้งจี น คะน้า เป็นต้น เริ่มเก็บกินได้ตั้งแต่ 15 วัน
4 ไม้บำนาญ เป็นไม้ผลยืนต้น ใช้เวลาปลูก 2 – 4 ปี แต่เมื่อให้ผลผลิตแล้ว เก็บกิน เก็บขายได้เรื่อย ๆ เช่น ขนุน มะม่วง มะนาว กระท้อน เงาะ ทุเรียน มังคุด ยางพารา เป็นต้น ในหลุมหนึ่ งควรเลือกปลูกแค่ประเภทเดียว
5 ไม้มรด ก เป็นกลุ่มไม้ใช้สอยที่อายุยืน ใช้เวลาปลูกนาน เก็บไว้เป็นมรด กให้ลูกหลาน ตัดขาย ก็ได้เงินก้อนใหญ่หรือจะเอาไว้ใช้ซ่อมแซมบ้านก็ได้ เช่น ประดู่ สักทอง ยางนา สะเดา พะยูง ชิงชัน ไม้พวกนี้เป็นไม้ใหญ่ ปลูกฝั่งตรงข้ามกับต้นกล้วย
พื้นที่ใต้ร่มเงาหรือบริเวณหลุมที่มีการเตรียมดินใส่ปุ๋ยปรับปรุงดินรดน้ำและดูแลยังสามารถใช้ประโยชน์ได้อีกมาก การปลูกพืชบางอย่างที่มีกลิ่นเฉพาะ ช่วยไล่ศัตรูพืช การปลูกหญ้าแฝกล้อมต้นไม้หลักไม่ว่าจะอยู่ในรูปแบบหลุมพอเพียงหรือไม้เดี่ยวรากหญ้าแฝกจะเป็นร่างแหในแนวดิ่งช่วยยึดดินให้คงรูปเปรียบเสมือนกระถางธรรมชาติ เพราะปมรากแฝกจะ ช่วยเพิ่มธาตุอาหารในดิน ช่วยดูดซับน้ำในดินไว้ แทนที่จะซึมหายลงใต้ดินอย่างรวดเร็ว กอแฝกที่เบียดชิดช่วยดักตะกอนดินซึ่งรวมปุ๋ยที่ใส่ และ ใบแฝกที่ตัดมาคลุมดินยังช่วยรักษาดินให้ชุ่มชื้นในที่สุด ก็ย่อย
ตัวอย่างหลุมพอเพียงซึ่งมีชื่อว่า หลุมส้มตำ ประกอบด้วย ต้นกล้วย มะละกอ มะเขือ มะนาว พริก ที่ตั้งชื่อว่าหลุมส้มตำเนื่องจากพืชที่ปลูกนี้เป็นส่วนประกอบของส้มตำอาหารยอดนิยมของคนเรานั่นเอง ซึ่งพืชจำพวกนี้เมื่อปลูกหลุมเดียวกันจะช่วยเกื้อกูลกันในด้านต่างๆ มากมาย
การทำหลุมพอเพียงนั้นจะช่วยลดภาระการให้ปุ๋ยและน้ำ ช่วยประหยัดค่าใช้จ่าย และเวลาในการดูแล ทำให้เราสามารถใช้พื้นที่การเกษตรที่คุ้มค่า และเกิดประโยชน์สูงสุด นอกจากนี้ยังมีผลผลิตทางด้านการเกษตรตลอดทั้งปี เพราะมีตั้งแต่ไม้รายวัน ไม้บำนาญ ไปจนถึงไม้มรด ก ทำให้สามารถเก็บเกี่ยวผลได้เรื่อยๆ สามารถสร้างรายได้ให้กับตนเอง และ ครอบครัว ได้แบบยั่งยืนในระยะยาว
หากใครที่สนใจหรือกำลังมองหาวิธีในการทำการเกษตรการปลูกพืชแบบวิธีหลุมพอเพียงก็ถือเป็นตัวเลือกที่ดีอีกวิธีที่สามารถนำไปศึกษาหรือเป็นแนวทางในการทำการเกษตรได้เช่นกัน
ที่มา : สำนักงานพัฒนาชุมชน อ.ราชสาส์น, sentangsedtee